* RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC LÀ GÌ?
- Là các rối loạn phức tạp của não bộ ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ;

- Cách hệ thần kinh nhận thông tin từ môi trường hay từ một cá thể với giác quan bị xáo trộn;

- Các thông tin cảm giác thu nhận không được não bộ phát hiện, tổ chức, sắp xếp và đáp ứng phù hợp khiến trẻ thể hiện bằng các kiểu vận động và hành vi khác biệt mà chúng ta quan sát được;

- Trẻ có thể chỉ có rối loạn xử lí cảm giác (SPD) đơn thuần hoặc kèm theo các rối loạn khác như ADHD, tự kỷ, rối loạn lo âu ...Tỉ lệ trẻ có rối loạn xử lí cảm giác (SPD) cao ở các trẻ mắc ADHD và tự kỷ;

- Các nghiên cứu cho thấy có nhiều dấu hiệu khác biệt về sinh lý của trẻ rối loạn xử lí cảm giác (SPD) và trẻ phát triển bình thường; hoặc trẻ rối loạn xử lí cảm giác (SPD) và trẻ ADHD.

* NGUYÊN NHÂN NÀO DẪN ĐẾN RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC (SPD)?

- Chưa rõ nguyên nhân.

- Di truyền có thể là một nguyên nhân.

* CÓ MẤY LOẠI RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC?

- Rối loạn điều chỉnh cảm giác (SMD): Khó khăn khi chuyển thông tin cảm giác thành các hành vi có kiểm soát phù hợp với tự nhiên và cường độ của thông tin cảm giác.

- Rối loạn vận động cảm giác (SDMD): Khó khăn về thăng bằng, vận động hoặc lập kế hoạch chuỗi vận động để đáp ứng các nhu cầu cảm giác.

- Rối loạn phân biệt cảm giác (SDD): Khó khăn về phân biệt các loại cảm giác giống hay khác nhau.

* CÁC ĐẶC ĐIỂM THƯỜNG GẶP CỦA RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC (SPD)

- Khó khăn kiểm soát cảm xúc và hành vi, dễ bùng nổ, thất vọng hoặc khó nhường nhịn người khác.

- Mất tập trung chú ý, hay xao nhãng, trí nhớ kém.

- Khó làm theo các hướng dẫn ở nhà và ở trường.

- Khó khăn khi lập kế hoạch, tổ chức và thực hiện kế hoạch.

- Thích chơi một mình, khó khăn khi kết bạn, tham gia chơi cùng bạn và duy trì cuộc chơi. Cách chơi ở mức độ thấp.

- Chậm về giao tiếp và ngôn ngữ, khó tham gia giao tiếp hai chiều.

- Khó khăn khi dùng ngôn ngữ để thể hiện ý tưởng, suy nghĩ và cảm xúc.

- Rất khó khăn trong các hoạt động tự chăm sóc bản thân (tự ăn, vệ sinh cá nhân, thay quần áo, mang giày,..)

- Khó chấp nhận sự thay đổi trong sinh hoạt hàng ngày hoặc chuyển tiếp giữa hai nhiệm vụ.

- Khó khăn vận động tinh và thô: kĩ năng vận động kém, vụng về, khó phối hợp tay mắt; thăng bằng kém, kĩ năng viết yếu. Né tránh các vận động với các thiết bị như xích đu, cầu trượt, nhanh mệt và khó ngồi lâu.

- Khó kiểm soát vận động đúng tầm, cử động quá nhanh, quá mạnh; thích vận động mạnh, cường độ cao. Khi viết chữ đè mạnh tay, chữ đậm, to nhỏ không đều nhau.

- Khó ngủ.

- Ăn uống không đa dạng, kén ăn.

* TRẺ RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC (SPD) GẶP KHÓ KHĂN GÌ TRONG CUỘC SỐNG HÀNG NGÀY?

       Trẻ bị rối loạn xử lí cảm giác (SPD) gặp khó khăn khi xử lí các thông tin cảm giác từ môi trường xung quanh hoặc từ chính cơ thể trẻ. Trẻ thu nhận thông tin cảm giác nhiều hơn hay ít hơn so với người khác. Tình trạng đó ảnh hưởng đến khả năng tương tác của trẻ trong các môi trường khác nhau, khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày và học tập của trẻ.

        Ở trẻ có hệ thông xử lí cảm giác bình thường, não bộ được xem như người điều khiển  giao thông. Các thông tin cảm giác từ tất cả các giác quan được thu nhận và dẫn truyền đến não bộ. Tại đây các thông tin cảm giác được phân tích, xử lí và gửi các tín hiệu đáp ứng phù hợp đến các bộ phận cần thiết theo trật tự và chính xác, và các bộ phận thực hiện các tín hiệu nhận từ não bộ.

Ví dụ: 

- Khi chơi ném bóng, mắt trẻ nhìn thấy quả bóng đang bay gần trẻ - Thị giác thu nhận thông tin cảm giác;

- Trẻ đoán hướng quả bóng bay đến và vị trí quả bóng sẽ rơi xuống - Thông tin cảm giác được truyền đến não bộ và phân tích;

- Trẻ quyết định đưa tay ra chụp quả bóng - Thông tin cảm giác được xử lí và gửi tín hiệu đáp ứng phù hợp đến hai tay;

- Sau đó trẻ thực hiện hành động chụp quả bóng - Bộ phận thực hiện các tín hiệu nhận từ não bộ.

      Đối với trẻ rối loạn xử lí cảm giác (SPD), các thông tin cảm giác từ tất cả các giác quan được thu nhận và dẫn truyền đến não bộ. Nhưng các thông tin cảm giác không được phân tích, xử lí và không gửi các tín hiệu đáp ứng phù hợp đến các bộ phận cần thiết theo trật tự và chính xác. Do đó các bộ phận không thực hiện hoặc thực hiện không phù hợp các tín hiệu nhận từ não bộ.

Ví dụ:

- Khi chơi ném bóng, mắt trẻ có thể nhìn thấy quả bóng đang bay gần trẻ - Thị giác thu nhận thông tin cảm giác;

- Nhưng trẻ không đoán được hướng quả bóng bay đến và vị trí quả bóng sẽ rơi xuống - Thông tin cảm giác được truyền đến não bộ và não gặp khó khăn khi phân tích;

- Trẻ không quyết định sẽ làm gì với quả bóng - Thông tin cảm giác không được xử lí và không gửi tín hiệu đáp ứng phù hợp đến hai tay;

- Do đó trẻ không thực hiện hành động chụp quả bóng - Bộ phận thực hiện các tín hiệu nhận từ não bộ không đáp ứng.

AI LÀ NGƯỜI ĐÁNH GIÁ VÀ CAN THIỆP TRẺ RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC (SPD)?

- Câu trả lời: Các chuyên viên hoạt động trị liệu (occupational therapists) được đào tạo chuyên sâu về rối loạn xử lí cảm giác sẽ đánh giá và can thiệp trẻ rối loạn xử lí cảm giác (SPD).

- Việt Nam hiện nay chưa có nhiều những chuyên viên hoạt động trị liệu chuyên về rối loạn xử lí cảm giác nên phụ huynh, giáo viên và các nhà chuyên môn gặp rất nhiều khó khăn khi làm việc với trẻ.

- Các cơ sở can thiệp, trị liệu trẻ rối loạn SPD tự học, tự tìm tòi, đôi khi dựa trên kinh nghiệm can thiệp trẻ hàng ngày. Việc đánh giá không đo lường được chính xác các vấn đề của trẻ.

NẾU KHÔNG CAN THIỆP, TRẺ RỐI LOẠN XỬ LÍ CẢM GIÁC (SPD) SẼ GẶP NHỮNG KHÓ KHĂN GÌ? 

- Các hoạt động rập khuôn hàng ngày khó phá bỏ.

- Khó khăn thực hiện các kĩ năng tự chăm sóc và phục vụ bản thân.

- Khó kiểm soát cảm xúc và hành vi.

- Khó khăn khi giao tiếp xã hội: giao tiếp mắt, giữ khoảng cách và biết luân phiên trò chuyện.

- Khó ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ nên ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

- Thiếu tự tin do các kĩ năng của trẻ không theo kịp các bạn học.

- Bị bắt nạt khi người khác biết các khó khăn của trẻ.

- Khó khăn học tập: chẳng hạn phát triển kĩ năng đọc, viết, tính toán; khó tập trung, chú ý, khó hoàn thành nhiệm vụ được giao; khó làm theo hướng dẫn ở trường, ở nhà hoặc các môi trường khác; khó học cả ngày ở trường do sức mạnh và sức bền của các cơ kém và quá tải các thông tin cảm giác; khó khăn làm bài kiểm tra và thi.

- Khó khăn trong nhận biết các tình huống xã hội